Περί λεηλασιών…

Υπέροχα πράγματα συνέβησαν στην Χιλή μετά το μεγάλο σεισμό. Οι στρατιώτες έβγαζαν τα όπλα σε σεισμοπαθείς που πήγαιναν να βουτήξουν ένα πακέτο φρυγανιές και τα μίντια που εδώ και χρόνια υπηρετούν την πρωτοφανή λεηλασία της χώρας, έκραζαν τους «κλέφτες» που «λεηλατούν», αντί να κράξουν αυτούς που στο όνομα της φιλελεύθερης ανάπτυξης δημιούργησαν πολίτες και περιοχές Α και Β κατηγορίας.

Για κακή τους τύχη ο σεισμός αποκάλυψε για άλλη μια φορά ξεκάθαρα αυτές τις διαφορές. Ο σεισμός εξέθεσε την χώρα: την ώρα που τα σπίτια των φτωχών κατέρρεαν ή έπεφταν στην θάλασσα οι πλούσιες γειτονιές στο Σαντιάγκο, την Κονσεπσιόν, το Κουρικό, την Τάλκα και άλλες πόλεις δεν είχαν πάθει τίποτα.

Όταν ξεκίνησαν οι λεηλασίες σε φτωχές περιοχές, άρχισε μια υστερία από τα μέσα ενημέρωσης. Ταχύτατα και με εκπληκτικό προγραμματισμό (βασικά πλεονεκτήματα του στρατού από το 1973…) οι πόλεις γέμισαν με χιλιάδες στρατιώτες. 14.000 μόνο γέμισαν την Κονσεπσιόν, δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Πολύ αργά, σε πλήρη αντίθεση με την κινητοποίηση των Ενόπλων Δυνάμεων έφτανε η ανθρωπιστική βοήθεια. Καθόλου παράδοξα, όσο πιο φτωχή η περιοχή, τόσο πιο αργά έφτανε –όταν έφτανε- η βοήθεια.Την ώρα που 36 νοσοκομεία είχαν καταστραφεί η χώρα περίμενε από ιδιωτικές εταιρίες να στήσουν υπαίθρια νοσοκομεία! Το πράγμα βέβαια δεν λειτούργησε.
Από την πρώτη στιγμή οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ενέργειας, τηλεπικοινωνιών, μέσων μεταφοράς και διανομής τροφίμων κατέρρευσαν πλήρως. Επιπλέον ιδιωτικές εταιρίες παροχής φαρμακευτικών υλικών ήταν απούσες. To μόνο πρόβλημα όμως που προσπαθεί η χώρα να περάσει προς τα έξω είναι οι «λεηλασίες»…

Στην χώρα των 17 εκ. κατοίκων οι κοινωνικές ανισότητες που εκτινάχθηκαν την εποχή της δικτατορίας του Πινοτσέτ και παρέμειναν έκτοτε τεράστιες, αποκαλύπτονται κάτω από τα ερείπια 500.000 σπιτιών αλλά και ενός εκατομμυρίου άλλων τα οποία είναι ακατάλληλα και πρέπει να κατεδαφιστούν. Τώρα κάποιοι θυμούνται την γιγάντωση του κατασκευαστικού τομέα επί χούντας, ο οποίος πλούτισε πίσω από αχυρόσπιτα και τις σάπιες κατασκευές.

Εκτός από τα σπίτια σε φτωχές περιοχές όμως κατέρρευσαν και σύμβολα της νεοφιλελεύθερης Χιλής, κτίρια «σύμβολα της νεοφιλελεύθερης αρχιτεκτονικής και της επιχειρηματικής αλαζονείας» κατά τον Mauricio Becerra R. της El Ciudadano. Αυτοκινητόδρομοι που οι Χιλιάνοι ήθελαν να συγκρίνουν με τους βορειοευρωπαϊκούς έσπασαν στα δύο και κτίρια κατέρρευσαν αμέσως. Τώρα κατασκευαστικές εταιρίες που έκαναν χρυσές δουλειές πάνω στο όνομα της νεοφιλελεύθερης ανάπτυξης θα πρέπει να απολογηθούν. Και προσέξτε, δεν κάνουν λόγο για κτίρια και κατασκευές που δεν θα μπορούσαν να αντέξουν τον τεράστιο σεισμό, ούτε για φτωχοσυνοικίες και χαμόσπιτα. Μιλάμε για την αφρόκρεμα της χώρας, το πρόσωπο που θέλει να δείχνει προς τα έξω…
Ονόματα εταιριών βγαίνουν τώρα συνέχεια, η Socovil, η Paz, οι ισπανικές ACS Sacyr και Cintra και ποιος ξέρει πόσες άλλες. Το ζήτημα είναι ότι πιθανότατα θα την βγάλουν καθαρή.

Η κυβέρνηση της Concertacion η οποία πρόσφατα έχασε τις εκλογές κατηγορείται τώρα από εκατομμύρια Χιλιάνους για την αργή της αντίδραση στις φτωχές περιοχές. Δεν πρόκειται βέβαια για κάτι πρωτόγνωρο, σε αντίστοιχες καταστροφές η εκάστοτε εξουσία να κοιτάζει πρώτα (και ίσως και μόνο) τις ελίτ.Έτσι, τουλάχιστον ένας στους τέσσερις κατοίκους της χώρας θεωρούν «δικαιολογημένες» τις λεηλασίες με την κατάσταση που δημιουργήθηκε.
Οι απολογητές της ένδοξης φιλελεύθερης ανάπτυξης της Χιλής επικαλούνται το μέγεθος του σεισμού. Και προτιμούν να ξεχάσουν τα μεγάλα τους λόγια για την ασφάλεια της χώρας όταν έχτιζαν ανεξέλεγκτα και πλούτιζαν στις πλάτες του κόσμου που τώρα είναι άστεγος και τα άλλα, ακόμα πιο μεγάλα, όταν ιδιωτικοποιούσαν ότι έβρισκαν μπροστά τους.

Ο Rafael Azul στο Global Research αναφέρει όμως ότι σε αντίθεση με την υστερική τους στάση έναντι φτωχών και απελπισμένων πολιτών, τα μμε «δεν λένε τίποτα για την λεηλασία της χώρας από την εκμετάλλευση των εταιριών μεταλλευμάτων».  Και η λεηλασία αυτή, όπως και αρκετές άλλες ακόμα θα συνεχιστούν καθώς ο νικητής των εκλογών Sebastián Piñera -αγνός υπερασπιστής της οικονομικής «προόδου» της χώρας αυτές τις δεκαετίες- αναλαμβάνει την Πέμπτη τα ηνία της…

Clase media en un país injusto

Frei Betto

---

La población brasileña es hoy de 190 millones de personas, divididas en clases según el poder adquisitivo. Pertenecen a las clases A y B las de un ingreso superior a US$ 1,800, los ricos del Brasil.1,800 dólares no es un salario como para dar tranquilidad financiera a nadie. El alquiler de un apartamento de dos piezas en la capital paulista consume ya la mitad de ese valor. Pero entre los ricos muchos reciben remuneraciones astronómicas, además de que poseen un patrimonio envidiable. En las grandes empresas de São Paulo el salario mensual de un director varía entre US$ 15,400 y US$ 23,000.

Un reciente análisis de la Fundación Getúlio Vargas, divulgado en febrero pasado, revela que integran ese segmento privilegiado apenas el 10.42 % de la población, o sea 19.4 millones de personas, que concentran en sus manos el 44 % de la renta nacional. Mucha riqueza para poca gente.

La clase C, conocida como media, posee un ingreso mensual de entre US$ 430 y US$ 1,800. Ha crecido en los últimos años gracias a la política económica del gobierno de Lula. En el 2003 abarcaba el 37.56 % de la población, con un total de 64.1 millones de brasileños. Hoy incluye 91 millones -casi la mitad de la población del país (49.22 %)-, que se distribuyen el 46 % de la renta nacional.

En la clase D -los pobres- están 43 millones de personas, con un ingreso mensual de US$ 295 a 430, obligados a compartir apenas el 8 % de la riqueza nacional. Y en la clase E -los miserables, con un ingreso de hasta US$ 295- se encuentran 29.9 millones de brasileños (16.02 % de la población), condenados a repartir entre sí apenas el 2 % de la renta nacional.

A pesar de que la distribución de la renta en el Brasil continúa escandalosamente desigual, se constata que el brasileño, como diría La Fontaine, comienza a ser más hormiga que cigarra. Gracias a las políticas sociales del gobierno, como Bolsa Familia, jubilaciones y créditos otorgados, hay un nítido aumento del consumo. Por eso a la Bolsa Familia le falta encontrar, como dice el economista Marcelo Néri, la puerta de entrada al mercado formal de trabajo.

De los 91 millones de brasileños de clase media, el 58.87 % tienen computador en casa; el 57.04 % van a escuelas privadas; el 46.25 % estudian algún curso superior; el 58.47 % viven en casa propia; y otro dato interesante: el aumento del ingreso familiar se debe a la entrada de mayor número de mujeres al mercado de trabajo.

Ya pasó la época en que el hombre trabajaba (patrimonio) y la mujer cuidaba de la casa (matrimonio). Del 2003 al 2008 los salarios de las mujeres crecieron un 37 %, mientras que entre los hombres un 24.6 %, aunque ellos continúan siendo mejor remunerados que ellas.

Según la Fundación Getúlio Vargas, el gobierno de Lula sacó de la pobreza a 19.3 millones de brasileños y promovió a otros 32 millones a grados superiores de la escala social, insertándolos  en las clases A, B y C. Desde el 2003 se crearon 8.5 millones de nuevos empleos formales, aunque es verdad que la mayoría de baja remuneración.

A comienzo de los años 90 el 15 % de nuestros niños de 7 a 14 años no iban a la escuela; hoy son menos del 2.5 %. El aumento de la escolaridad facilita la inserción en el mercado de trabajo, a pesar de que el Brasil tiene una enseñanza pública de mala calida y una enseñanza privada cara.

En cuanto a la educación, están insatisfechas con su calidad el 40 % de las personas con enseñanza superior, el 59 % de las que tienen enseñanza media, el 63 % de las que tienen enseñanza fundamental y el 69 % de los semiescolarizados (ver “La clase media brasileña”, Amaury de Souza y Bolívar Lamounier, SP, Campus, 2010).

La escuela hace como que enseña, el alumno finge que aprende, y los niveles de capacitación profesional y cultural son vergonzosos comparados con los de otros países emergentes. ¡Ojalá que en el Brasil hubiera tantas librerías como farmacias!

Hoy hay más consumo en el país, lo que los economistas llaman fuerte demanda de bienes y servicios. Proceso, sin embargo, amenazado por la inestabilidad del empleo y el crecimiento de la insolvencia: la clase media tiende a gastar más de lo que gana, atraída fuertemente por la adquisición de productos superfluos que simbolizan ascenso social.

La clase media ascendente aspira a tener su propio negocio. Pero la iniciativa en el Brasil se ve dificultada por la falta de crédito, de conocimiento técnico y capacidad de gestión. Y demasiadas exigencias legales y laborales, sumadas a una pesada carga tributaria, multiplican las carencias de pequeñas y medianas empresas y amplían el mercado informal de trabajo.

Aunque la clase media tiene en sus manos un poderoso capital político, tiene dificultad para organizarse, para crear redes sociales, para establecer vínculos de solidaridad. Prácticamente sólo se asocia cuando se trata de religión. Además demuestra aversión hacia la política, especialmente debido a la corrupción.

No creyendo en la capacidad del gobierno y del poder judicial para combatir la criminalidad y la corrupción, la clase media se vuelve vulnerable a los “salvadores de la patria” –figuras caudillescas que le prometen acción enérgica y castigos sin piedad. Ése fue el caldo de cultivo que permitió el ascenso de Hitler y Mussolini.

Reducir la desigualdad social, asegurar una educación de calidad para todos y aumentar el poder de organización y de movilización de la sociedad civil: he aquí los mayores desafíos del Brasil actual. (Traducción de J.L.Burguet)

Frei Betto es escritor, autor de “Calendario del Poder”, entre otros libros.


Copyright 2010 – Frei Betto –  Se prohíbe la reproducción de este artículo  por cualquier medio, electrónico o impreso, sin autorización. Contacto – MHPAL – Agência Literária (mhpal@terra.com.br)

http://alainet.org/active/36570